Hoe de mens als gewoontedier toch leert en ontdekt

2 maart 2018

Als mens hebben wij al veel ontdekt. Vuur bijvoorbeeld, om maar ergens te beginnen. Maar ook landen, elektriciteit, de kernbom, de ruimte, de computer etc. En we blijven maar ontdekken; de eerste apen zijn gekloond, er worden nog steeds nieuwe diersoorten ontdekt en het mysterie rondom de Maya cultuur wordt opgehelderd. In de basis van onze aard zijn we nieuwsgierig. Als mens wil je nieuwe dingen ontdekken, je wilt reizen oftewel; nieuwe landen ontdekken. En dat terwijl we ook ontzettende gewoontedieren zijn. We houden van dezelfde koffie in de morgen, we hebben ons eigen ochtend- en avondritueel. We gebruiken vaak dezelfde woorden en we willen die éne broek nog een keer kopen, omdat hij nou eenmaal zo lekker zat. Zo ook mijn man, hij kan maar niet uit zijn ochtendpatroon stappen als ik een keer de auto naar het werk wil meenemen. Hij rijdt weg, ik bel een halfuur later op: “Waar is de auto?” Shit… vanuit zijn gewoonte patroon is hij op de vroege ochtend onbewust de auto ingestapt. Dat geeft niet, dat kan gebeuren. Tot de derde keer aan toe. Toen was de maat bij mij vol en vroeg ik mij af hoe dat eigenlijk werkt in onze hersenen. Hoe leren en ontdekken we dingen, terwijl we zulke ontzettende gewoontedieren zijn?

Het verschil tussen een fixed and growth mindset

Een antwoord op die vraag breng ons bij de fixed en growth mindset van Carol Dweck (2006). Deze theorie gaat ervan uit dat een mens twee verschillende mindsets kan hebben; de fixed mindset en de growth mindset (zie afbeelding).

Of je een growth of een fixed mindset hebt ligt aan je genen en je opvoeding (nature/nurture). Het is in die zin een grijs gebied. Als je een growth mindset hebt, ben jij hoogst waarschijnlijk die avonturier die wil ontdekken en leren. Heb je een fixed mindset, dan blijf je wellicht liever bij ‘het oude’. Het is een mooie theorie, maar ook al heb je een growth mindset, dan nog zal je ochtendrituelen hebben en patronen. Hoe dat precies in elkaar steekt?

Aanleren is makkelijker dan afleren

Hiervoor moeten we de hersen- en leertheorieën induiken. Theorieën over leren vertellen ons hoe we leren; bijvoorbeeld door belonen (Pavlov) en wanneer we leren; pas als alles in onze basisbehoefte is voorzien (Maslov). De ene theorie gaat uit van met name cognitief leren, de andere theorie gaat uit van het handelen (pas als we het doen, leren we echt) of vanuit emotie. Daarbij wordt ook benoemd dat aanleren van gedrag makkelijker is dan het afleren van gedrag.

Een voorbeeld: je hebt een nieuwe prullenbak in je keuken waar eerder nog geen prullenbak stond. Je zet hem links in de hoek neer. Na een aantal weken bedenk je dat rechts in de hoek de prullenbak toch handiger staat, dus je verzet hem naar rechts. En ja hoor: hoe vaak loop je de eerste keren nog naar links? Juist ja, zeker tien keer. Het aanleren dat je een nieuwe prullenbak had, was niet zo moeilijk. Het afleren om niet naar links te gaan maar naar rechts, is lastiger. En hier hebben we het te pakken en schakelen we over naar de hersen theorieën.

Onze hersenen zijn niks anders dan een spiermassa. Spiermassa wat getraind wordt door de jaren heen (ik laat hier de discussie nature/nurture buiten beschouwing). Oftewel; je traint je hersenen dat vuil weggooien een handeling is waarbij je naar links moet. Je traint dat zodanig en in veelvoud, dat het een onbewust proces wordt. Doordat je heel vaak naar links bent gegaan is er een verbinding van oorzaak-gevolg ontstaan in je hersenen. Verplaats je de prullenbak, dan moeten je hersenen een nieuwe verbinding maken.

Waarom iedereen gewoontes heeft

En zo werkt het met alles. Als je jezelf iets wilt aanleren, moet je het vaak herhalen om ervoor te zorgen dat de verbindingen in je hersenen worden gemaakt en verstevigd. En hoelang en hoe vaak je de handeling uitvoert, hoe sterker die verbinding is. Dit is natuurlijk voor 90% in ons dagelijks leven ontzettend handig. Het maakt dat je niet over van alles hoeft na te denken, waardoor sommige handelingen ons weinig energie kosten en we op ‘automatische piloot’ veel dingen kunnen doen door ons dagelijks leven heen.

Columbus had ook zo zijn eigen rituelen en patronen. Door zijn growth mindset wilde hij alleen maar meer ontdekken en was hij niet te bang (emotie) om het onbekende tegemoet te varen. Uitvinders van deze tijd experimenteren en zijn niet bang om te falen, maar zullen op het werk hun eigen persoonlijke mok hebben en altijd dezelfde samenstelling koffie drinken, met snelcode.

Gewoonte patronen om te overleven

Deze gewoonte patronen hebben we nodig om te overleven. Moet je je voorstellen dat je bij elke handeling het opnieuw zou moeten ontdekken en overal over na zou moeten denken. Je zou niet eens je huis uit komen! Waar het wel op misgaat, is als die gewoonte patronen en verbindingen in je hersenen je in de weg gaan zitten. Of dat nou is met het nemen van het vliegtuig naar Thailand of om naar jezelf te kijken omdat je zo vermoeid bent dat je dat niet meer kan. Of omdat het je tegenhoud die ene collega aan te spreken, want je hebt dat nog nooit eerder gedaan en je hebt wel onwijs veel last van hem. Of omdat je vergeet dat je vrouw de auto mee wil in de ochtend.

Ieder mens heeft dus gewoontes; of je nu een fixed of een growth mindset hebt. Deze gewoonte patronen zorgen ervoor dat we niet over alles hoeven na te denken en op deze manier kunnen we overleven.

Wil je als organisatie meer te weten komen over gedragsverandering? Ik kan je helpen om van A naar B te komen. Als Learning & Development Business Partner bij Eqib help ik organisaties met de ontwikkeling van medewerkers voor het behalen van strategische organisatie doelen en daar hoort natuurlijk ook gedragsverandering bij.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Al bijna 20 jaar jouw HR Business Partner

Wil jij meer weten?

Neem contact met ons op.

Hengelo
Hazenweg 60
7556 BM Hengelo
Routebeschrijving
074 349 40 74

Deventer
Keulenstraat 21
7418 ET Deventer
Routebeschrijving
074 349 40 74

Zwolle
Grote Voort 207
8041 BK Zwolle
Routebeschrijving
074 349 40 74

Contact