Gedragsverandering: hoe gewoontes en mindsets ons beïnvloeden

Als mens hebben we door de eeuwen heen ongelooflijk veel ontdekt. Denk aan het vuur, de ontdekking van nieuwe werelddelen, elektriciteit, de ruimte, en tegenwoordig zelfs kunstmatige intelligentie. Onze drang om te ontdekken is diep verankerd in onze natuur. We blijven voortdurend innoveren: recentelijk hebben wetenschappers doorbraken bereikt in genetica, zoals de verbetering van CRISPR-technologie, en er worden nog steeds nieuwe diersoorten ontdekt. Zelfs in 2024 ontrafelen we langzaam maar zeker het mysterie van oude beschavingen, zoals de Maya’s. Onze nieuwsgierigheid blijft onverzadigbaar.

Toch zijn we ook gewoontedieren. We koesteren onze routines, zoals dezelfde kop koffie in de ochtend en het volgen van vaste patronen in ons dagelijks leven. Hoe werkt dit in onze hersenen? Hoe leren en ontdekken we nieuwe dingen, terwijl we tegelijkertijd vasthouden aan onze gewoontes?

Het verschil tussen een fixed en growth mindset

Om deze vraag te beantwoorden, komen we uit bij de theorie van Carol Dweck over de fixed en growth mindset (2006). Haar onderzoek blijft, zelfs in 2024, relevant voor persoonlijke en professionele ontwikkeling. Mensen met een growth mindset zien uitdagingen als leermogelijkheden en geloven dat ze door hard werken en leren kunnen groeien. Aan de andere kant blijven mensen met een fixed mindset liever binnen hun comfortzone, met de overtuiging dat hun vaardigheden en intelligentie vaststaan.

Ondanks het belang van mindset, hebben zelfs mensen met een growth mindset dagelijkse routines en gewoonten. Hoe zit dit precies? Hoe leren we nieuwe dingen aan, terwijl onze hersenen tegelijkertijd vasthouden aan oude gewoonten?

Aanleren is makkelijker dan afleren

Als we de moderne hersenwetenschap erbij halen, leren we dat het aanleren van nieuwe gewoonten eenvoudiger is dan het afleren van oude gewoonten. Dit heeft te maken met de manier waarop onze hersenen verbindingen maken en versterken. Wanneer we een nieuwe gewoonte ontwikkelen, creëren onze hersenen nieuwe neurale verbindingen. Maar wanneer we proberen een oude gewoonte af te leren, moeten we die bestaande, sterke verbindingen loslaten en nieuwe verbindingen maken.

Een voorbeeld: Stel dat je een nieuwe prullenbak in je keuken plaatst. Eerst stond de prullenbak links, maar nu zet je hem rechts. Hoe vaak loop je de eerste paar dagen nog automatisch naar links? Dit komt doordat je hersenen zijn getraind om links te gaan, en het kost tijd om die gewoonte los te laten.

Neurowetenschap en gewoontes

Sinds 2018 zijn er aanzienlijke vooruitgangen geboekt in de neurowetenschap. We weten nu dat onze hersenen voortdurend in staat zijn om nieuwe verbindingen te maken, een fenomeen dat bekendstaat als neuroplasticiteit. Dit betekent dat we op elke leeftijd nieuwe dingen kunnen leren en oude gewoonten kunnen veranderen, hoewel het tijd en herhaling vergt. Onderzoek uit 2023 benadrukt het belang van herhaling en consistentie bij gedragsverandering. Dit is waarom gewoonten zo krachtig zijn: ze zorgen ervoor dat we niet over elke actie hoeven na te denken, waardoor we energie besparen.

Gewoontes en overleving

Gewoontes zijn cruciaal voor ons overleven. Stel je voor dat je bij elke handeling opnieuw moest leren hoe je die moest uitvoeren. Zonder gewoontes zou je dagelijks leven extreem vermoeiend en inefficiënt zijn. Het probleem ontstaat echter wanneer gewoontes ons belemmeren in plaats van helpen. Denk aan vastgeroeste patronen die ons tegenhouden om te groeien, zoals het vermijden van confrontaties op het werk of het negeren van signalen van oververmoeidheid.

Gewoontes doorbreken: Praktische tips voor organisaties

In 2024 richten steeds meer organisaties zich op gedragsverandering om succesvoller te worden. Of het nu gaat om het verbeteren van de productiviteit of het bevorderen van welzijn op de werkvloer, het doorbreken van ongewenste gewoonten is essentieel. Hier zijn enkele inzichten die helpen bij het doorvoeren van effectieve gedragsveranderingen binnen je organisatie:

1. Creëer een Growth Mindset-cultuur: Moedig medewerkers aan om te experimenteren, te leren van fouten en omarmen van verandering.
2. Gebruik beloning en positieve bekrachtiging: Net als in de theorie van Pavlov werkt beloning motiverend. Het consistent belonen van gewenst gedrag versterkt nieuwe gewoonten.
3. Stimuleer herhaling en consistentie: Gedrag verandert niet van de ene op de andere dag. Bied ondersteuning bij het consistent herhalen van nieuw gedrag.
4. Ondersteun met technologie: In 2024 maken organisaties steeds vaker gebruik van technologie, zoals apps voor gedragsmonitoring, om medewerkers te ondersteunen bij het ontwikkelen van gezonde gewoonten.